ارتداد

از دين برگشتن يا ارتداد

(فلما ان جاء البشير القاه على وجهه فارتدّ بصيرا): و چون آن مژده آور (به نزد يعقوب) آمد جامه را به رخسارش افكند در حال، بينائيش به حالت اول برگشت (يوسف:96). از اسلام برگشتن، «الكفر بعد الاسلام» انكار يكى از دو اصل توحيد و نبوت و يا تصريح به امرى كه لازمه انكار يكى از اين دو اصل باشد (مانند انكار ضروريات اسلام، چون نماز و زكوة) ارتداد است و مرتكب اين امر مرتد خوانده مى شود. ارتداد به دو بار اقرار صريح و يا به گواهى دو مرد عادل كه اقرار صريح از او شنيده باشند ثابت مى شود. اين اقرار بايد به لفظ باشد نه به كتابت و بايد حمل بر اصطلاح و فهم اقرار كننده شود نه بر فهم شاهد يا قاضى. ارتداد فقط در مورد اشخاص بالغ و عاقل و مختار كامل (نه مجبور) مصداق پيدا مى كند.

حد شرعى مرتد اعدام است و حكم اعدام در مورد مردان جارى مى گردد و زنان مرتد به حبس ابد با اعمال شاقه از قبيل وادار كردن به كارهاى سخت و پوشانيدن لباسهاى خشن و دادن خوراكهاى بد محكوم مى شوند و مادام كه توبه نكرده اند و از كفر خود باز نگردند محكوميت مزبور ادامه خواهد داشت در صورتى كه به مرتد قبل يا بعد از حكم اعدام جنون عارض گردد اجراى حكم تا صحّت كامل او متوقف مى ماند. ولايت مرتد بر فرزندان و ساير افرادى كه به آنها ولايت يا قيمومت دارد ساقط مى شود. ارث مرتد به وارث مسلمان مى رسد و اگر وارث مسلمان نداشته باشد اموال او متعلق به امام بوده و در بيت المال مسلمين قرار خواهد گرفت. مرتد از مسلمان ارث نمى برد.

ارتداد بر دو قسم است: فطرى، ملّى.

1 ـ مرتد فطرى، كسى است كه در خانواده اي مسلمان زاده و تربيت شده و نخست مسلمان بوده و آنگاه از دين برگشته و كفر ورزيده است، درين حال زنش فوراً از او جدا مى شود و عدّه وفات نگاه مى دارد و مالش نيز مانند مال متوفّى قسمت مى شود. توبه مرتد فطرى قبول نمى شود.

2 ـ مرتد ملّى، كافرى است كه در خانواده غير مسلمان به دنيا آمده و پرورش يافته است و بعد به اسلام گرائيده و پس از اين گرايش دوباره از اسلام برگشته و به كفر روى آورده است در اين حال زنش از او جدا مى شود و عده طلاق نگاه مى دارد. استتابه، صيغه اى از باب استفعال به معنى تقاضاى توبه است. اين تقاضا اصطلاحى است كه فقها در مورد مرتدّ ملّى به كار مى برند و آن موقعى است كه مرتدّ ملّى به دستور حاكم شرع دستگير شده استتابه نمايد يعنى طلب توبه كند و بعضى گفته اند كه استتابه از او (يعنى خواستن توبه از او) واجب است و حاكم شرع بايد به او فرصت كافى براى برگشت از ارتداد را بدهد.

اين فرصت به عقيده بعضى نُه روز است و به نظر گروهى مقدار فرصت مدتى است كه احتمال برگشت او از ارتداد به اسلام مى رود لذا در صورت برگشت از ارتداد توبه او قبول مى شود و زنش از آن او خواهد بود. تصرفات مالكانه مرتد در مال خويش همچنين ولايتش بر فرزندان و ديگران در طول مدت استتابه ممنوع خواهد بود و حاكم شرع با تصرف در اموال او مى تواند قروض و نفقه زن و فرزندان و حقوق مالى ديگر او را ادا نمايد و در صورت قبول توبه او مالكيت و ولايتش به حال اوّل برمى گردد. توبه مرتدّ وقتى قبول مى شود كه آنچه را انكار نموده بود از قبيل توحيد، نبوّت، امامت، عدالت و غيره، به آنها اقرار نمايد و از گفتار يا كردار سابق خود اظهار پشيمانى كرده بازگردد. چنين كسى اگر سه بار كافر شد و سپس توبه كرد بار چهارم توبه اش قبول نمى شود و حكم اعدام او صادر مى گردد.

آياتى از قرآن در باره ارتداد

1 ـ (.. و من يرتدد منكم عن دينه فيمت وهو كافر فأولئك حبطت اعمالهم فى الدنيا و الآخرة و اولئك اصحاب النار هم فيها خالدون) هر آن كس كه از دين خود برگردد و به حالت كفر از دنيا برود چنان كسانى دوزخيانند كه در آتش جاودان خواهند بود. (سوره مباركه البقره:آيه 117)

2 ـ (يوم تبيضّ وجوه و تسودّ وجوه فاما الذين اسودّت وجوههم اكفرتم بعد ايمانكم فذوقوا العذاب بما كنتم تكفرون) روزى كه چهره هائى سفيد گردند و چهره هائى سياه شوند و اما سياه چهره گان به آنها گفته مي شود: آيا شايسته بود كه پس از ايمان كافر شويد؟ حال به كيفر كفرتان عذاب بچشيد. (سوره مباركه آل عمران:آيه 106)

3 ـ (من كفر بالله من بعد ايمانه الاّ من اكره و قلبه مطمئنّ بالايمان و لكن من شرح بالكفر صدرا فعليهم غضب من الله ولهم عذاب عظيم): هر آن كس پس از آن كه به خدا ايمان آورده باز كافر شود ـ نه آن كه به زبان از روى اجبار اظهار كفر كند و دلش به ايمان ثابت باشد، بلكه دلش آكنده به كفر بُوَد ـ بر آنها خشم و غضب خدا و عذاب سخت دوزخ خواهد بود. (سوره مباركه النّحل:آيه 106)

4 ـ (ان الذين ارتدّوا على ادبارهم من بعد ما تبيّن لهم الهدى الشيطان سوّل لهم و املى لهم): آنان كه پس از بيان شدن راه هدايت بر آنها، باز به دين پشت كرده و مرتد شدند، شيطان كفر را در نظرشان جلوه گر ساخته و به آمال و آرزوهاى دور و دراز فريبشان داده است. (سوره مباركه محمّد:آيه 25)

از حضرت رسول (ص) آمده كه فرمود: هر كه دينش را تغيير دهد يا از دينش برگردد او را بكشيد ولى بندگان خدا را به عذاب خدا يعنى آتش معذب مسازيد و نيز فرمود: اگر مردى از دين مرتد شود او را به اسلام بخوانيد اگر توبه نمود از او بپذيريد وگرنه گردنش را بزنيد و اگر زنى مرتد شد او را به اسلام بخوان اگر توبه كرد از او بپذير وگرنه او را به توبه بخوان و نيز از آن حضرت است كه كسى از ايمان بدر نرود جز به انكار آنچه كه از دين است و نيز فرمود: هر كه آيه اى را از قرآن منكر شود زدن گردنش روا باشد. (كنزالعمال:1/91)