جنگهاي پيامبر اكرم (ص)

سريّه شجاع بن وهب اسدی

اواخر سال ششم هجری رسول اکرم (ص) سفیر خود "شجاع بن وهب" را به سوی حاکم غسانی دمشق "شجاع بن وهب" فرستاد تا او را به اسلام دعوت کند. حضرت در نامه خود نوشته بود: "سلام بر کسی که از هدایت پیروی کند و ایمان آورد. من تو را دعوت می‌ کنم به خدای یگانه که شریکی ندارد، ایمان آوری تا حکومتت باقی بماند". منتها او اسلام نیاورد و قصد لشکرکشی به سوی مدینه را داشت که قیصر روم مانع او شد.

شجاع بن وهب سفیر پیامبر به سوی حاکم غسانی. رسول گرامی اسلام (ص) در اواخر سال ششم هجری و بنا به برخی نقل‌ها اوایل سال هفتم هجری و پس از "صلح"، حاکمان کشورها و نواحی مختلف را به دین اسلام دعوت کرد. فرستادگان حضرت، نامه‌های ایشان را رساندند و دعوت جهانی آن بزرگوار را اعلام کردند. یکی از کسانی که پیامبر (ص) در همین زمان به او نامه نوشت. حاکم غسانی دمشق، "حارث بن ابی‌شمر" و یا طبق برخی نقل‌ها "جبلة بن ایهم" بوده است. در این دعوت "شجاع بن وهب" با عنوان سفیر خاتم انبیا (ص) معرفی شده است.
حاکم غسّانی

امیران "غسّانی" در منطقه "شام" حکومت می ‌کردند. حارث بن ابی شمر عامل "هرقل" پادشاه روم بر دمشق و اطراف آن بود. محل اقامت او "غوطه" بوده و دمشق، جزء استان غوطه محسوب می‌شده است. اکثر منابع معتقدند مخاطب نامه رسول اکرم (ص)، حارث بن ابی شمر بود اما در برخی از منابع، نام دیگر حاکم غسانی، "جبله بن ایهم خلیفه" به چشم می‌ خورد.

خلیفه بن خیاط می‌ نویسد: "پیامبر (ص) شجاع بن وهب را به سوی حارث بن ابی‌شمر و به قولی به سوی جبله بن ایهم فرستاد". ابن‌کثیر به این اختلاف اشاره می‌کند و می‌ نویسد: "در برخی از منابع، حاکم غسانی، جبله بن ایهم بن جبله بن حارث بن ابی‌شمر معرفی شده است و منابع قائل‌اند که پیامبر (ص) شجاع بن وهب را به سوی او فرستاد. وی ملک غسان بود و آنها نصارای عرب در ایام هرقل (قیصر) بودند. جبلة بن ایهم، آخرین حاکم غسانی بود که دعوت پیغمبر (ص) را اجابت کرد و مسلمان شد و خبر اسلامش را به رسول خدا (ص) داد".

ابن خلدون به نقل از مسعودی می‌ نویسد: "اولین حاکم غسانی، حارث بن عمر و حارث بن ثعلبه و ... حارث بن ابی‌ شمر بود که پیامبر (ص) مبعوث شد و نامه‌ای به دست شجاع بن وهب اسدی برای او فرستاد". بعد از حارث پسرش نعمان و بعد جبله بن ایهم به قدرت رسیدند. بنا بر قولی دیگر پیامبر، شجاع بن وهب را هم به سوی حارث بن ابی شمر و هم به سوی جبلة بن ایهم فرستاد.

فرستاده پیامبر اکرم (ص)

شجاع بن وهب اسدی فرستاده رسول اکرم (ص) نزد حاکم غسانی دمشق، از جمله یاران پیغمبر (ص) بود. او در آغاز اسلام، مسلمان شد و در هجرت دوم، به حبشه مهاجرت کرد. سپس به مکه برگشت و مدتی بعد به مدینه مهاجرت کرد. شجاع بن وهب اسدی در جنگ بدر و سایر جنگ‌ها شرکت داشت و سرانجام در "یمامه" به شهادت رسید.
نامه خاتم الانبیا (ص)

در نامه رسول خدا (ص) به حارث بن ابی ‌شمر آمده است: "سلام بر کسی که از هدایت پیروی کند و ایمان آورد. من تو را دعوت می‌کنم به خدای یگانه که شریکی ندارد، ایمان آوری تا حکومتت باقی بماند". شجاع بن وهب می‌گوید: "وقتی به دمشق رسیدم، متوجه شدم حارث بن ابی‌شمر، مشغول تدارک امکانات برای استقبال از قیصر است. قیصر روم از حمص به سوی ایلیا (بیت المقدس) می‌ رفت". او می‌ گوید من دو یا سه روز، اجازه ورود به محل اقامت او را نداشتم. بعد از دو سه روز به دربانش گفتم: "من فرستاده رسول خدا (ص) به سوی حاکم شما هستم".

او به من گفت: "تا فلان روز نمی ‌توانی به حضورش برسی". این حاجب که "مرّی" نام داشت، از من درباره پیامبر (ص) و دعوت آن حضرت پرسید. من به او سخنانی گفتم، قلب وی رقت پیدا کرد و اشک در چشمانش حلقه زد. سپس گفت: "من انجیل را خوانده‌ام و اوصاف این پیامبر (ص) شما را می‌ دانم. من به او ایمان می ‌آورم و او را تصدیق می ‌کنم، هر چند از حارث ترس دارم که کشته شوم".

ابن ‌سعد می ‌نویسد: "مری مسلمان شد". شجاع بن وهب ادامه می ‌دهد: "حاجب مرا اکرام کرد.... سرانجام حارث بن ابی‌شمر هم به من اجازه ورود داد. او تاجی بر سر داشت، من نامه پیامبر (ص) را به او دادم، نامه را خواند، سپس آن را پرت کرد". احمدی میانجی می ‌نویسد: "حارث بن ابی‌شمر به دلیل تهدیدی که در نامه بود (که اگر اسلام نیاوری ملکت زایل می ‌شود) آن را پرت کرد و گفت که چه کسی می‌خواهد فرمانروایی لشکریان را از من بگیرد، من به سوی او حرکت خواهم کرد هر چند در یمن باشد. سپس به لشکریانش دستور آماده باش داد و از من خواست به پیامبر (ص) خبر دهم که حارث بن ابی‌ شمر با لشکریانش به سوی او خواهد رفت و در واقع، مشاهداتم را برای رسول خدا (ص) گزارش کنم. سپس حارث بن ابی ‌شمر، نامه‌ای در همین باره به قیصر نوشت و خبر آمدن فرستاده پیامبر (ص) و تصمیم خودش را (مبنی بر حمله به مسلمانان) به او ابلاغ کرد".

ابن ‌سید الناس به نقل از شجاع بن وهب می‌ نویسد: "درست در زمانی که حارث بن ابی‌ شمر خبر آمدن مرا به قیصر که در ایلیا (بیت المقدس) بود داد، دحیه کلبی، فرستاده پیغمبر (ص) نزد قیصر بود. وقتی قیصر، نامه حارث بن ابی‌ شمر را خواند به او نوشت لازم نیست به سوی پیامبر (ص) برود لازم نیست به او حمله کند. نامه قیصر آمد و من هنوز آنجا (دمشق) بودم. حارث بن ابی ‌شمر مرا خواند و گفت: چه زمانی می ‌خواهی به مدینه برگردی؟ گفتم: فردا. پس او ۱۰۰ مثقال طلا به من داد".

به نظر می ‌رسد، تأثیر نامه رسول اکرم (ص) در قیصر که به دست دحیه کلبی ارسال شده بود، باعث شد به حارث بن ابی‌ شمر، حاکم دست‌نشانده خودش، دستور دهد تا از این تصمیم خود دست بردارد. به هر حال حارث بن ابی شمر، اسلام نیاورد. وی در سال فتح مکه از دنیا رفت. حاجب حارث (مرّی) هنگام بازگشت فرستاده پیامبر (ص) نزد او آمد و مقداری لباس و نفقه به وی داد و گفت: "سلام مرا به رسول خدا (ص) برسان و به او خبر بده که من از دینش تبعیت می‌ کنم". شجاع بن وهب می‌ گوید: " نزد رسول خدا آمدم و خبر حارث بن ابی ‌شمر حاکم غسانی را به حضرت دادم". حضرت درباره وی فرمود: "بادَ مُلکُهُ. يعني: حکومت و فرمانروایی او از دست رفت". سپس سلام مرّی را به حضرت رساندم و آنچه را گفته بود گزارش دادم. حضرت فرمود: "او راست گفت".