بني صدر

بني صدر به اتفاق مسعود رجوي منافق با روسري و آرايش اين چنيني براي اينكه شناخته نشود از ايران به پاريس فرار كرد.

بني صدر

سید ابوالحسن بنی‌صدر در فروردین ۱۳۱۲ در روستای باغچه از توابع همدان به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدائی خود را در همدان گذراند و در سال ۱۳۲۵ به تهران رفت و پس از اخذ دیپلم در دانشگاه معقول و منقول مقاطع کارشناسی الهیات و کارشناسی ارشد اقتصاد را طی کرد و در مؤسسه تحقیقات و مطالعات اجتماعی آن دانشگاه کارهای پژوهشی انجام داد. بنی ‌صدر فعالیت‌های سیاسی خود را از سال ۱۳۳۲ وجریان کودتای ۲۸ مرداد آغاز کرد و در این سال دوبار بازداشت شد و سپس جذب جبهه ملی شد. او در سال ۱۳۴۲ به فرانسه رفت و در دانشگاه سوربن دکترای جامعه‌شناسی اقتصاد گرفت و در آنجا عضو جبهه ملی شاخه اروپا شد و به کمک ناصر تکمیل همان جبهه ملی سوم را در اروپا تشکیل داد. بنی‌صدر سال ۱۳۵۱ به نجف رفت و با امام‌خمینی دیدار کرد و با اوج ‌گیری مبارزات به گروه‌های اسلامی نزدیک شد و در هجرت امام‌خمینی به فرانسه او یکی از مترجمان ایشان و فعالان آن دوره بوده و به همراه امام به ایران بازگشت.

بنی‌صدر پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عضویت شورای انقلاب درآمد و با وجهه‌ای که پیدا کرد، نخستین رئیس‌جمهور ایران شد اما اختلاف او با حزب جمهوری اسلامی و رهبران آن، حوادث ناخوشایندی را به دنبال داشت و سیر حوادث به رأی اکثریت نمایندگان مجلس شورای اسلامی به عدم کفایت سیاسی، بنی‌صدر و نیز عزل او از فرماندهی کل قوا توسط حضرت امام انجامید.

بنی‌صدر در هفتم مرداد ۱۳۶۰ به همراه رجوی به فرانسه گریخت. همکاری بنی‌صدر با رجوی در شورای ملی مقاومت چندان دوام نیاورد. وی در سال در سال ۱۴۰۰ در پاریس در گذشت. سیدابوالحسن بنی‌صدر دوم فروردین ۱۳۱۲ در روستای باغچه از توابع همدان به دنیا آمد. پدرش سیدنصرالله از تحصیل‌ کردگان حوزه نجف و از علمای همدان و امام جماعت مسجد جامع این شهر بود.

سید نصرالله در جریان مهاجرت علما به تهران در تابستان ۱۳۴۲، برای حمایت از امام‌خمینی و درخواست آزادی ایشان، نقش فعالی ایفا کرد و در تلگرام به امام‌خمینی، ایشان را مرجع تقلید خواند، همچنین به دنبال تبعید امام‌خمینی از ترکیه به عراق، با فرستادن تلگرام و نامه، ارادت خود را به ایشان اعلام کرد و ایشان نیز در نامه‌ای از حال وی جویا شد، با این‌حال گزارشی از ساواک در مهرماه ۱۳۴۴، ناخوشایندی او را نسبت به امام‌ خمینی، پس از بی‌ اعتنایی فرماندار و بزرگان شهر به وی نشان می ‌دهد و اینکه وی بی ‌احترامی به روحانیت را ناشی از اعمال ایشان شمرده است.

سید ابوالحسن بنی ‌صدر تحصیلات ابتدایی خود را در همدان گذراند و در سال ۱۳۲۵ به تهران رفت. وی پس از گرفتن دیپلم از دبیرستان «علمیه»، وارد دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران شد و مدرک کارشناسی الهیات گرفت. او در سال ۱۳۳۸ از همان دانشگاه، کارشناسی ارشد اقتصاد دریافت کرد و در مؤسسه تحقیقات و مطالعات اجتماعی وابسته به این دانشگاه تحت نظر احسان نراقی مشغول به کار شد. بنی‌صدر، در مدت چهار سال همکاری با این مؤسسه و به کمک پل وئی، جامعه‌شناس نئومارکسیست فرانسوی و همکار او در این سازمان، چندین کتاب و مقاله ازجمله کتاب دولت و فئودالیته در ایران و کتاب بازار زمین را ترجمه و منتشر کرد. ازدواج و فرزندان وی در هفتم شهریور ۱۳۴۰ با سیده‌عذرا حسینی ازدواج کرد. ثمره این ازدواج دو دختر به نام‌های فیروزه و زهرا و یک پسر به نام سید علی بود.

فعالیت‌های سیاسی

بنی‌ صدر فعالیت سیاسی خود را از سال ۱۳۳۲ و در جریان کودتای ۲۸ مرداد، آغاز کرد. او در این سال دو بار بازداشت و هر دو بار خیلی زود آزاد شد و سپس جذب جبهه ملی شد. بنابر گزارش سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک)، بنی‌صدر در ۱۳۳۹/۱/۸ نیز به اتهام فعالیت علیه امنیت ملی بازداشت و در ۱۳۳۹/۱/۳۰ آزاد شده است. او در ۱۳۴۰/۹/۱ برای شرکت در سمینار سازمان جهانی جوانان به اسرائیل دعوت شد و در این سمینار شرکت کرد. وی همچنین در تاریخ ۱۳۴۰/۱۲/۲ به اتهام اقدام بر ضد امنیت داخلی کشور بازداشت شد که با قرار خارج‌نشدن از حوزه قضایی تهران آزاد شد.

بنی‌صدر در آذر ۱۳۴۲ به کمک امیرعباس هویدا نخست وزير محمد رضا شاه به فرانسه رفت و از دانشگاه سوربن در رشته جامعه‌شناسی اقتصاد، دکتری گرفت او در همان سالِ ورود به فرانسه، به عضویت جبهه ملی دوم شاخه اروپا درآمد و پس از آن در خرداد ۱۳۴۳، به همراه ناصر تکمیل همایون، جبهه ملی سوم را در اروپا تشکیل داد و نشریه خبرنامه جبهه ملی را به چاپ رسانید. وی در فرانسه با همکاری حسن حبیبی انتشارات مصدق را در سال ۱۳۴۸ تأسیس کرد که نخستین اثر منتشرشده در آن، ترجمه او و علی شریعتی از کتاب دوزخیان روی زمین نوشته فرانتس فانون بود.

بنی‌صدر در سال ۱۳۵۱ به نجف رفت و در آنجا با امام ‌خمینی دیدار کرد. وی در این دیدار که به صورت خصوصی برگزار شد، به سبب انقلابی ‌بودن و آشنایی امام ‌خمینی با پدر او، مورد توجه خاص ایشان قرار گرفت. با اوج ‌گیری مبارزات بر ضد رژیم پهلوی، بنی ‌صدر به همکاری با گروه‌های اسلامگرا و انقلابی پرداخت و زيركانه روابط خوبی با اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان خارج از ایران برقرار کرد.

در پی زندانی ‌شدن سیّد محمود طالقانی و حسینعلی منتظری برخی از مبارزان خارج از کشور، مانند محمد منتظری، سید محمد غرضی و محمد علی هادی، در مهر ۱۳۵۶، اعتصاب غذای گسترده‌ای را در کلیسای «سن مری» فرانسه ترتیب دادند. بنی‌صدر به همراه همفکرانش جنبه‌های مثبت این حرکت اعتراضی هفت‌روزه را برای فرانسویان تشریح و در چاپ و ترجمه بیانیه‌های این تحصن کمک زیادی کرد. متن سخنرانی او در این اعتصاب با عنوان «رابطه مادیّت و معنویت»، مهر ۱۳۵۷ در ایران به چاپ رسید. در شهریور ۱۳۵۷ هنگامی که امام‌خمینی تصمیم به خروج از عراق و رفتن به پاریس گرفت، بنی‌صدر نخست مخالف سفر ایشان به فرانسه بود اما پس از قطعی شدن این سفر، او مأمور تهیه محلی برای اقامت ایشان شد.

وی به همراه حسن حبیبی، صادق قطب‌زاده و جمعی دیگر در پاریس به استقبال امام‌ خمینی رفتند. در مدت اقامت امام‌ خمینی در پاریس، بنی‌صدر واسطه به علت اعتمادي كه امام خميني به او پيدا كرده بود، عامل ارتباط برخی از افراد با ایشان بود همچنین با همراهی صادق قطب ‌زاده و ابراهیم یزدی کار مترجمی امام ‌خمینی را بر عهده داشتند. او در این مدت گاه برای نزدیک کردن نظرات کریم سنجابی و امام ‌خمینی نیز تلاش می‌ کرد.

دوازدهم بهمن ۱۳۵۷ بنی‌صدر پس از پانزده سال اقامت در فرانسه، همراه با امام‌خمینی به ایران بازگشت و با سلسله سخنرانی‌هایی در دانشگاه صنعتی شریف و شرکت در مناظره‌های تلویزیونی با رهبران گروه‌های چپ‌گرای کمونیستی و مائوئیستی، از سوی طرفدارانش «تئوریسین انقلاب» لقب گرفت. مناظره او با بابک زهرایی، یکی از رهبران مائوئیستی موسوم به کارگران انقلابی، چهره موفقی از او ترسیم کرد. وی در فروردین ۱۳۵۸ به عضویت شورای انقلاب درآمد و در خرداد ۱۳۵۸ روزنامه انقلاب اسلامی را تأسیس کرد. سرمقاله ‌های این روزنامه را خود او می‌ نوشت. بنی ‌صدر دولت موقت را به ضعف و بی ‌کفایتی متهم می‌ کرد و مخالف به ‌کارگیری روحانیان در دولت بود.

اختلافات موجود میان شورای انقلاب و دولت موقت موجب شد این دو نهاد قدرتمند در بهار ۱۳۵۸ داوری نزد امام ‌خمینی ببرند. جلسات مشترک با حضور امام ‌خمینی و اعضای برجسته شورا و دولت موقت در تیرماه ۱۳۵۸ نیز تکرار شد که نتیجه آن تصویب طرح ادغام نسبی شورا و دولت بود. طی این جلسات، شورای انقلاب با نظر امام ‌خمینی، به بنی ‌صدر پیشنهاد نخست‌ وزیری داد اما وی شرط کرد وزرا را خودش انتخاب کند که شورای انقلاب نپذیرفت. این اختلافات، جدال لفظی میان بنی ‌صدر که خواهان ادغام کامل شورای انقلاب و دولت بود از یک ‌سو و سید محمد حسینی بهشتی و سید علی خامنه‌ای از سوی دیگر، در جلسه شورای انقلاب (۱۳۵۸/۴/۲۰) موجب شد او پس از انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی در خرداد ۱۳۵۸ که به نمایندگی مردم تهران، وارد مجلس خبرگان شد به انتقاد جدی از دولت موقت بپردازد.

بنی ‌صدر همچنین در برخی اصول قانون اساسی با روحانیان مجلس خبرگان، تضاد جدی داشت؛ به‌خصوص با اصل پنجم که مربوط به ولایت فقیه بود و اختیارات فقیه در قانون اساسی مانند عزل و نصب رئیس‌ جمهور، عزل و نصب بی‌قید و شرط قضات و فرماندهی کل قوا مخالف بود و آن را مصداق استبداد می‌دانست. پس از استعفای دولت موقت، بنی‌صدر در ۲۶ آبان ۱۳۵۸، طبق پیشنهاد شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران و با حکم امام ‌خمینی، به وزارت امور اقتصاد و دارایی و سرپرستی وزارت امور خارجه منصوب شد.

دوران رئیس ‌جمهوری

بنی ‌صدر در آستانه نخستین انتخابات ریاست جمهوری ششم دی ۱۳۵۸ با امام‌ خمینی دیدار کرد و بلافاصله پس از پایان این دیدار، آمادگی خود را برای نامزدی ریاست ‌جمهوری اعلام کرد و به ‌سرعت گروه‌ها و شخصیت‌های مطرح جامعه ازجمله برخی از روحانیان، مانند سید مرتضی پسندیده برادر امام ‌خمینی، سید حسین خمینی فرزند سید مصطفی و شهاب ‌الدین اشراقی و جامعه روحانیت مبارز تهران از او حمایت کردند گرچه گروه‌هایی مانند حزب جمهوری اسلامی و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و شخصیت‌هایی مانند سید محمد حسینی بهشتی و سید حسن آیت، با ریاست ‌جمهوری بنی ‌صدر مخالف بودند. سرانجام وی در پنجم بهمن ۱۳۵۸ با به دست آوردن بیش از ۱۰/۷۰۰/۰۰۰ رأی که ۷۵ درصد آرا بود، رئیس‌ جمهور ایران شد.

تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری

امام ‌خمینی در حکمی ریاست‌ جمهوری بنی ‌صدر را در پانزدهم بهمن ۱۳۵۸ در حالی ‌که به علت مشكل قلبي كه داشت در بیمارستان قلب تهران بستری بود، در محل بیمارستان تنفیذ کرد. ایشان در این حکم با اشاره به این نکته که تنفیذ رأی مردم از جانب ایشان، محدود به تخلف نکردن بنی‌ صدر از احکام اسلام و تبعیت از قانون اساسی است، از قشرهای مختلف و احزاب سیاسی درخواست کرد تا در شرایط حساس کشور و تا زمانی که رئیس ‌جمهور بر محور عدل حرکت می ‌کند، با حسن‌ نیت و دوری از تفرقه، اختلاف و کارشکنی، از او پشتیبانی کنند.

ایشان همچنین در مراسم تنفیذ، در سخنان کوتاهی، حب دنیا را منشأ همه اشتباهات خواند و ضمن فانی ‌دانستن مقامات دنیوی، غرور نداشتن و تفاوت نداشتن در رفتار بین پیش و پس از کسب مقام را به بنی ‌صدر و سایر مقامات لشکری و کشوری توصیه کرد. بنی ‌صدر نیز در این مراسم با ادای احترام به امام‌خمینی، حضور خود به عنوان نخستین رئیس ـ جمهور ایران در خدمت امام‌خمینی را مایه کمال افتخار دانست و از قلب صاف، صمیمی و صادق ایشان و همرنگی آن با مردم مستضعف ایران ستایش کرد.

سمت‌های محول به بنی ‌صدر

پس از پیروزی بنی‌ صدر در انتخابات، برای تثبیت موقعیت او، ریاست شورای انقلاب به او محول شد. همچنین ضرورت تمرکز قوا در شرایط جنگی کشور، موجب شد امام‌خمینی در ۳۰ بهمن ۱۳۵۸ در حکمی بنی‌صدر را به فرماندهی کل قوای مسلح منصوب کند كه اين پست باعث شد تا او بتواند تا مي تواند گروههاي مخالف روحانيّت و انقلاب مانند منافقين و چپگراهاي راديكال را مجهز به هر نوع سلاح و مهماتي بكند. ایشان در ۷ اردیبهشت ۱۳۵۹ نیز طی حکمی وی را موظف کرد تا برای رسیدگی به جرایم آمریکا در حمله نظامی به ایران و روشن ‌شدن چهره حقیقی آمریکا، از گروه‌های مختلف

کشورهای جهان برای سفر به ایران دعوت کند. بنی‌ صدر در اردیبهشت ۱۳۵۹ در نامه‌ای به امام‌خمینی، تفویض برخی اختیارات ازجمله انتخاب نخست‌ وزیر با تصویب امام ‌خمینی، در اختیار و به فرمان بودن قوای انتظامی و آزادی مطبوعات در حدود قانون را از ایشان درخواست کرد که با موافقت ایشان همراه شد.

اختلافات با دیگر نهادها

در این دوره اختلافات بنی ‌صدر و حزب جمهوری اسلامی، دربارهٔ مسائل مختلف ازجمله ماجرای تسخیر سفارت آمریکا و فهرست انتخاباتی مجلس شورای اسلامی ادامه داشت. بنی‌صدر اقدام دانشجویان در تصرف سفارت آمریکا را برخلاف مصالح ملت و انقلاب می‌دانست و معتقد بود این ماجرا انقلاب اسلامی را به نحو نامناسبی تحریف کرده است. این مخالفت و نیز واکنش مثبت مقامات آمریکایی در برابر انتخاب بنی‌صدر به ریاست‌جمهوری و به تعویق افتادن تحریم‌های اقتصادی در آن زمان، منتقدان بنی‌صدر را به اتهام وفاداری او به امریکاییان ترغیب می ‌کرد. پس از حل‌ و فصل قضیه تسخیر سفارت آمریکا نیز بنی‌صدر معتقد بود ریاست‌جمهوری در جریان حل‌ و فصل مسئله گروگان‌ها قرار نداشته و اقدام نهایی دولت منطبق با مصوبه مجلس نبوده است.

پس از پیروزی چشمگیر ائتلاف حزب جمهوری اسلامی در انتخابات مجلس شورای اسلامی، بنی‌ صدر حزب را به تقلب گسترده متهم کرد. پس از تشکیل مجلس نیز موضوع جدی اختلافات، انتخاب نخست‌وزیر و تشکیل دولت بود. بنی‌ صدر نخست فرزند امام‌ خمینی، سیداحمد خمینی را برای این مقام مناسب دانست و در نامه‌ای به امام‌ خمینی، موافقت ایشان را خواستار شد. ایشان با رد این درخواست، بر دخالت نکردن منسوبین خود در این امور، تأکید

کرد. با ادامه کشمکش میان مجلس و بنی‌صدر، در نهایت هیئتی متشکل از نمایندگان مجلس و رئیس‌جمهور، برای حل مشکل تعیین شد. در همین روزها، ستون «روزها بر رئیس ‌جمهور چگونه می‌ گذرد» در روزنامه انقلاب اسلامی، تلاش می‌ کرد توطئه حزب جمهوری علیه رئیس‌جمهور را القا کند.سرانجام به‌رغم همه مخالفت‌ها، محمدعلی رجایی با حمایت حزب جمهوری اسلامی به عنوان نامزد نخست‌وزیری انتخاب و در ۱۳۵۹/۵/۱۹، برای اخذ رأی به مجلس شورای اسلامی معرفی شد. این در حالی بود که بنی ‌صدر از آغاز نارضایتی خود را از این انتخاب اعلام می‌ کرد.

با آغاز به کار نخست ‌وزیر، اختلاف او و رئیس‌جمهور در مواردی چون تعیین وزرای دولت به ‌ویژه در وزارت ‌خانه‌ های مهم امور خارجه، بازرگانی و اقتصاد و دارایی، تفسیر قانون اساسی و حدود مسئولیت رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر در برابر ملت و مجلس و واگذاری حساب ۸۸۸ ریاست‌جمهوری به دولت، ادامه یافت. امام‌ خمینی در تاریخ ۱۳۵۹/۶/۱۱، در پاسخ نظرخواهی بنی‌صدر از ایشان دربارهٔ این اختلافات، به تفاهم با یکدیگر توصیه کرد. بنی ‌صدر در نامه دیگری به امام‌ خمینی در ۱۳۵۹/۸/۹، با اشاره به وضع ناگوار کشور، به اختلافات اساسی خود با جریان اسلامی اشاره کرد و با ذکر تمام موارد اختلاف در مسائل مهم اقتصادی، جنگ، رابطه با آمریکا و غیر آن، همه روش‌های جریان اسلامی را غیر علمی خواند و با متهم کردن دولت رجایی و نمایندگان امام‌ خمینی در رادیو و تلویزیون به بی‌لیاقتی، تلویحاً برکناری این افراد و بازگذاشتن دست فرمانده کل قوا در مسئله جنگ را خواستار شد. امام ‌خمینی نیز اذعان کرده است که بنی‌صدر بارها از ایشان خواسته است که دولت را برکنار کند و ایشان با خنده به وی پاسخ می‌داده است که اگر وی قدرت دارد خودش این کار را بکند.

یکی دیگر از محورهای اختلاف‌نظر شیوه بنی‌صدر در مدیریت جنگ بود. پیش از آغاز جنگ میان ایران و عراق، دولت عراق ۶۳۷ بار با توپ و بمباران هوایی به مناطق مرزی، شهرها و روستاها و پاسگاه‌های مرزی ایران تجاوز کرد. با این حال، و به‌رغم هشدار فرماندهان نظامی، بنی‌صدر آنها را تنها مانور نظامی می‌دانست و اقدام پیشگیرانه‌ای نکرد. با آغاز جنگ نیز او طرح «دادن زمین و خریدن زمان» را مطرح کرد؛ زیرا او به جنگ کلاسیک معتقد بود که در آن باید توان نظامی ایران بیش از دشمن باشد تا ایران بتواند پیروز شود. او با این افراط در روش خود و تأکید بر تخصص، منجر به ایجاد دودستگی و شکاف میان سپاه و ارتش شد و ارتش را در برابر سپاه قرار داد.

علی جنتی در خاطرات خود که بیشتر مربوط به مبارزان قبل از انقلاب است، درباره زن و دختر بنی‌ صدر می‌نویسد: لازم است دربارۀ شخصیت بنی صدر به نکته‌ای اشاره کنم که شاید برای این مقطع تاریخی مفید باشد. در سفر جناب آقای هاشمی، مرحوم محمد منتظری برای من خاطره‌ای نقل کرد که بسیار جالب بود. ایشان در یکی از خاطرات خود می‌گفت: «من به اتفاق آقای هاشمی، روزی در منزل بنی صدر، مشغول گفتگو بودیم. نزدیک ظهر دیدیم خانمی که حجاب هم ندارد، میز غذا را می‌چیند. بعد از اینکه میز غذا آماده شد، بنی صدر به ما تعارف کرد که غذا آماده است. برای صرف غذا سر میز نشستیم. همان خانم با لباس بسیار نامناسب و زننده روبروی ما نشست. آقای بنی صدر گفت ایشان خانم بنده هستند.

پس از صرف غذا، من بنی صدر را کنار کشیدم و به او گفتم که اگر خانم شما همواره اینگونه در انظار ظاهر می‌شود، مصلحت نیست که جلوی شخصیتی مثل آقای هاشمی که روحانی است اینگونه بی‌حجاب بنشیند. بنی صدر گفت که من اصولا عادت ندارم به زنم بگویم که شما برو در اتاق دیگر بنشین و یا جدا از ما غذا بخور و نمی‌توانم او را مجبور کنم که تو حتما باید یک نوع حجاب خاصی را داشته باشی.» محمد منتظری چون به منزل بنی صدر زیاد رفت و آمد داشت، می‌گفت: «بنی صدر دو دختر داشت که بزرگ بودند. بعدها هم یکی از آنها، همسر مسعود رجوی شد، آنها در خانه جلوی افرادی که به منزل آنها می‌آمدند به وضع بسیار بد و نامناسبی رفت و آمد می‌کردند و هیچ‌گاه نماز نمی‌خواندند.

ادامه اختلاف‌نظر بنی‌صدر با حزب جمهوری اسلامی و اکثریت مجلس، درگیری با ائمه جمعه، فعالیت دفتر همکاری مردم با رئیس‌جمهوری که مرکب بود از عناصر چپ، مائوئیست، جبهه ملی و دیگر افراد مشکوک و ضدانقلاب، سخنرانی‌های جنجالی او در مناسبت‌های مختلف و نیز مقالات او در ستون کارنامه رئیس‌جمهور در روزنامه انقلاب اسلامی، بر شدت تنش‌ها می‌ افزود.

چالش در مشروعیت بنی ‌صدر

در چهاردهم اسفند ۱۳۵۹، مراسم سالگرد درگذشت محمد مصدق در دانشگاه تهران که با سخنرانی رئیس‌ جمهور برگزار می‌ شد، به رویارویی جدی و پرتنش هواداران و مخالفان بنی‌صدر تبدیل شد. این درگیری با ۴ کشته، ۱۵۰ مجروح و بیش از ۱۴۰ بازداشتی چالشی جدی در مشروعیت و صلاحیت فکری و سیاسی بنی‌صدر به وجود آورد. (ببینید: چهارده اسفند) را در اين لينك.

در پی این اغتشاش، جلسه‌ای مشترک با حضور امام‌خمینی، سیدمحمد حسینی بهشتی، اکبر هاشمی رفسنجانی، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، غائله چهارده اسفند ۱۳۵۹، سیدعلی خامنه‌ای، محمدعلی رجایی، سید ابوالحسن بنی‌صدر، سید احمد خمینی و مهدی بازرگان، در ۱۳۵۹/۱۲/۲۵ تشکیل شد. در نتیجه این جلسه، به دستور امام‌ خمینی هیئتی سه‌نفره متشکل از محمدرضا مهدوی کنی، محمد یزدی و شهاب‌الدین اشراقی که به ترتیب نمایندگان امام‌خمینی، حزب جمهوری اسلامی و بنی‌صدر بودند، تعیین شد. این کمیته موظف بود مشکلات موجود و عوامل اختلاف‌انگیز را بررسی کند. امام ‌خمینی با تأکید بر توجه به رسانه‌ها و افرادی که موجب اختلاف می‌شوند، اعضای این هیئت را از هر گونه اظهارنظر در خارج از جلسه و اظهار مخالفت با رأی اکثریت برحذر داشت و برخورد با فرد متخلف را به عهده دادستان کل کشور گذاشت.

ایشان همچنین، در بیانیه‌ای ده ‌ماده‌ای، معیار در اعمال نهادهای مختلف را قانون اساسی دانست که تخلف از آن برای هیچ‌ کس جایز نیست. ایشان با اشاره به تعیین هیئت سه‌نفره و وظیفه آن در بررسی شکایات و معرفی متخلف، بر ضرورت همکاری و برادری مسئولان کشور، قانونی‌بودن تمامی مقامات فعلی کشور، منع توهین یا تضعیف مسئولان به هر شکل و لزوم اطاعت از رئیس‌جمهور به عنوان فرمانده کل قوا، تأکید کرد. ایشان در این بیانیه، برای جلوگیری از هر گونه سوء استفاده گروه‌های مخالف نظام، رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر، رئیس دیوان‌عالی کشور و رئیس مجلس شورای اسلامی را تا پایان جنگ تحمیلی، از سخنرانی منع کرد و ائمه جمعه و جماعات را به پرهیز از سخنان تفرقه‌آمیز سفارش کرد.

عزل از فرماندهی کل قوا و ریاست‌ جمهوری

ادامه اختلافات و بی ‌توجهی بنی ‌صدر به فرمان امام ‌خمینی با اقدام به سخنرانی و مصاحبه‌های مختلف، واکنش تند ایشان را در پی داشت. ایشان در ۱۳۶۰/۳/۶، در جمع نمایندگان مجلس شورای اسلامی، بار دیگر بر ضرورت پایبندی همه به قانون و مقابله با هرکس که از قانون تخطی کند، تأکید کرد و هوای نفس را منشأ تمامی دعواها دانست. سرانجام هم هیئت حل اختلاف پس از چندین جلسه، بنی‌صدر را در مواردی مقصر تشخیص داد و عملکرد وی را خلاف قانون اساسی دانست. امضا نکردن مصوبات مجلس، تخلفات متعدد روزنامه انقلاب اسلامی، سخنرانی و مصاحبه پس از بیانیه ده‌ماده‌ای امام‌خمینی و ارائه نکردن صورت اموال و دارایی‌های خود به قوه قضاییه طبق قانون اساسی، ازجمله این موارد بود. سیر حوادث بعدی، موجب شد امام‌خمینی در ۲۰ خرداد ۱۳۶۰، بنی‌صدر را از فرماندهی کل قوا عزل کند.

از سوی دیگر، روز ۳۰ خرداد ۱۳۶۰، مجلس شورای اسلامی با حضور ۱۹۰ تن از نمایندگان، طرح عدم کفایت سیاسی بنی‌ صدر را در دستور کار خود قرار داد گفته شده امام‌خمینی با سه شرط، خواستار خروج این طرح از دستور مجلس بود. آن سه شرط عبارت بود از: محکوم ‌کردن گروه‌های ضدانقلاب از سوی بنی‌ صدر، پاکسازی دفتر هماهنگی رئیس‌ جمهور از عوامل دشمن و سخنرانی نکردن بنی ‌صدر وی این شروط را نپذیرفت. مجلس شورای اسلامی نیز در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰، عدم کفایت سیاسی او را با ۱۷۷ رأی موافق، دوازده رأی ممتنع و یک رأی مخالف، تصویب کرد. و رئیس مجلس اکبر هاشمی رفسنجانی نتیجه این جلسه را به امام‌ خمینی اعلام کرد و ایشان نیز پس از رأی اکثریت قاطع نمایندگان بر عدم کفایت سیاسی بنی‌ صدر، در ۱۳۶۰/۴/۱، به استناد اصل ۱۱۰ قانون اساسی و با بیان این نکته که بنی‌ صدر برای ریاست‌جمهوری ایران کفایت سیاسی ندارد، حکم عزل او از ریاست‌ جمهوری ایران را صادر کرد.

پیش از تصویب طرح و با قرار گرفتن طرح در دستور مجلس، سازمان مجاهدین خلق، در اطلاعیه‌ای در ۱۳۶۰/۳/۲۸ رسماً مبارزه مسلحانه علیه جمهوری اسلامی را اعلام کرد و عصر ۳۰ خرداد حرکت نظامی را با ایجاد شورش و درگیری در خیابان‌ها آغاز شد. بنی‌ صدر در زمان صدور حکم برکناری، در کرمانشاه بود و از همان موقع در خانه ناصر تکمیل همایون پنهان شد. او در روز هفتم مرداد ۱۳۶۰ با همکاری برخی عناصر نفوذی در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و با هواپیمای بوئینگ ۷۰۷، به همراه مسعود رجوی به فرانسه گریخت. خلبان این پرواز، بهزاد معزی، خلبان هواپیمای محمد رضا پهلوی در هنگام فرار از ايران بود.

رفتار بنی ‌صدر قبل از فرار از ایران

پیش از فرار از ایران، بنی ‌صدر به صورت رسمی به سازمان مجاهدین خلق پیوست و با مسعود رجوی، در تأسیس شورای ملی مقاومت، با عنوان حکومت جانشین همکاری کرد. این شورا طبق سندی که در۱۳۶۰/۷/۵ به امضای بنی‌صدر و رجوی رسید، رجوی را به عنوان نخست‌وزیر دولت موقت (در تبعید) جمهوری دموکراتیک اسلامی ایران تعیین کرد. اتحاد این سازمان با بنی‌صدر در این مقطع و ازدواج رجوی با فیروزه، دختر بنی‌صدر نیز با هدف بهره‌برداری از شهرت تبلیغاتی و ارتباطات قدیمی بنی ‌صدر بود. امام ‌خمینی در این زمان با اشاره به بنی ‌صدر و رجوی به عنوان «یک دسته ورشکسته» که از ایران با لباس مبدل یا با لباس زنانه فرار کرده‌اند، نام برده است که در بیرون نشسته‌اند و در فکر زمامداری ایران هستند و همه مردم را طرفدار خود معرفی می‌ کنند در حالی‌که اگر مردم با آنان بودند، نباید فرار می ‌کردند.

از سوی دیگر، امام ‌خمینی تصریح کرده است که برای ریاست‌ جمهوری به بنی‌ صدر رأی نداده است اما بررسی شیوه برخورد ایشان با جریانات پیش‌آمده از آغاز ریاست ‌جمهوری بنی ‌صدر تا زمان برکناری او، از تلاش ایشان برای کنترل اوضاع و دخالت مستقیم‌نکردن در مسائل، حکایت دارد. بنی ‌صدر از آغاز ریاست ‌جمهوری از حمایت کامل امام ‌خمینی برخوردار بود. ایشان بنی ‌صدر را مردمی، برادر مردم و تقویت ‌کننده اسلام خوانده است همچنین در سانحه‌ای که برای بالگرد حامل بنی ‌صدر اتفاق افتاد، در پیامی سلامت او و همراهانش را از الطاف الهی، اعجاز و علامت صداقت وی در خدمت به اسلام دانست. نیز در پیامی خطاب به مردم، با حمایت از فرماندهی بنی ‌صدر، به اطاعت از او فرمان داد و خواستار مجازات متخلفان از دستورهای فرماندهی بود. ایشان در آذر ۱۳۵۹ نیز با اطلاع از راهپیمایی مردم اصفهان در اعتراض به اعمال هواداران بنی ‌صدر در مشهد و توهین به امام ‌خمینی، دستور لغو این راهپیمایی را صادر کرد.

ایشان حتی زندگی بنی‌ صدر را وقف خدمت به مردم شمرد و در اردیبهشت ۱۳۶۰ او را پسر ملای همدانی و از جنس خود مردم معرفی کرد، لیکن سیر حوادث و اصرار بنی‌صدر به اینکه قانون را قبول ندارد، موجب تغییر لحن و بیان امام‌ خمینی با وی شد. امام‌ خمینی با تأکید بر اینکه پس از تصویب قانون، تحریک مردم علیه قانون جرم است و تحریک‌ کننده در زمره مفسد فی الارض قرار می‌ گیرد، تصریح کرد در این صورت قانون نیز او را قبول ندارد.

امام ‌خمینی با حساس‌شدن به اطرافیان بنی‌صدر که بیشتر از سازمان مجاهدین خلق بودند و علاقه‌ای به اسلام و انقلاب نداشتند، به او هشدار داد تا با جدا کردن حساب خود از آنان، خود را تباه نکند ایشان بعدها در سخنانی اشاره کرد که بارها دربارهٔ اطرافیان بنی ‌صدر به او هشدار داده است؛ اطرافیانی که به هیچ‌ چیز عقیده ندارند و او را تباه می‌کنند اما بنی‌صدر همواره به فداکاری آنان ایمان داشت.

ایشان پس از عزل بنی ‌صدر، او را فاقد شَمِّ سیاسی خواند و با دعوت او به توبه و بازگشت، به او هشدار داد تا با پیوستن به دشمنان خارج ‌نشین، آبروی خود را بیشتر در معرض خطر قرار ندهد. ایشان با یادآوری نصیحتی که در بیمارستان و در حال بیماری خطاب به بنی ‌صدر داشت، تصریح کرد توجه به آن نصایح می‌ توانست از وضعیت فعلی پیشگیری کند؛ با این حال، هنوز دیر نیست و صلاح او در بازگشت به تألیف و تصنیف آثار علمی و جدایی از گروه‌های مفسد است.

در گذشت بنی صدر در روز ۱۷ مهر ۱۴۰۰ در سن ۸۸ سالگی در بیمارستانی در پاریس اتفاق افتاد. در برداشتي از تمامي مطالب بالا و افشاي اسناد لانه جاسوسي آمريكا بر مي آيد كه بني صدر يك مهره آمريكايي بوده است كه به وسيله سازمان سياي آمريكا در فرانسه در محضر امام خميني خود را يك فرد موجهي جلوه مي داده است تا بتواند بعد ها در هنگام بازگشت امام خميني به ايران به مقامات بالا برسد و بتواند پس از فرار شاه تغييرات دلخواه آمريكا در ايران را عملي كند.